Όταν αναλογιζόμαστε μια ηφαιστειακή έκρηξη, το πιο φυσιολογικό πράγμα είναι να χρησιμοποιούμε τους όρους λάβα και μάγμα. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν τι είναι το μάγμα από τα ηφαίστεια και τις διαφορές που έχουν με τη λάβα. Για να κατανοήσουμε καλύτερα το ηφαιστειακό φαινόμενο, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το διαφορά μεταξύ μάγματος και λάβας και πώς αλληλεπιδρούν στο πλαίσιο μιας έκρηξης.
Για το λόγο αυτό, θα αφιερώσουμε αυτό το άρθρο για να σας πούμε ποιο είναι το μάγμα των ηφαιστείων, πώς προέρχεται και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του.
Τι είναι το μάγμα των ηφαιστείων
Η λέξη μάγμα προέρχεται από τα ελληνικά και μπορεί να μεταφραστεί ως «πάστα». Το ηφαιστειακό μάγμα είναι ένα μείγμα λιωμένου πετρώματος και πτητικών στερεών ενώσεων που σχηματίζεται μέσα στη Γη. Η ουσία είναι πολύ ασταθής και μπορεί να περιέχει φυσαλίδες αέρα και αιωρούμενους κρυστάλλους. Η λάβα βρίσκεται εύκολα σε ηφαιστειακούς θαλάμους και μπορεί επίσης να βρεθεί σε κοντινούς βράχους. Μόλις το μάγμα κρυώσει και κρυσταλλωθεί, σχηματίζει πυριγενή πετρώματα.
Οι ενώσεις που σχηματίζουν το μάγμα ταλαντώνονται μεταξύ 700 ºC και 1.300 ºC. Αυτές οι υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να επιτευχθούν μόνο στις ζώνες βύθισης της Γης, δηλαδή σε κορυφογραμμές του μέσου ωκεανού, ηπειρωτικές περιοχές και άλλα καυτά σημεία στη Γη. Η διαδικασία σχηματισμού μάγματος είναι αρκετά περίπλοκη, την οποία θα εξηγήσουμε αργότερα. Για να εμβαθύνετε τις γνώσεις σας σε αυτούς τους τομείς, μπορείτε να διαβάσετε για το είδη ηφαιστείων και η γεωλογική τους ταξινόμηση.
τύπους μάγματος
Μπορούν να οριστούν αρκετοί τύποι μάγματος. Ωστόσο, τα πιο κοινά είναι τρία:
μάγμα βασάλτη
Τα βασαλτικά μάγματα προκύπτουν από τη συνένωση υπερβασικών πετρωμάτων, αν και η σύνθεσή τους ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή σχηματισμού. Έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε πυρίτιο (-50%) αν προέρχονται από ωκεάνιες κορυφογραμμές και πιο αλκαλικά και πλούσια σε νάτριο και κάλιο εάν προέρχονται από μέσα τεκτονικές πλάκες. Είναι τα πιο κοινά και είναι απαραίτητα για το σχηματισμό ηφαιστειακών εδαφών.
μάγμα ανδεσίτη
Ανδεσιτικό μάγμα σχηματίζεται σε ζώνες βύθισης του ηπειρωτικού και ωκεάνιου φλοιού και περιέχει έως και 60% πυρίτιο και ενυδατωμένα μέταλλα όπως hornblende ή βιοτίτη. Το μάγμα του ανδεσίτη είναι το πιο πλούσιο σε νερό, αλλά όταν εκρήγνυται, εξατμίζεται ως ατμός. Όταν αυτό το μάγμα κρυσταλλώθηκε σε βάθος, σχημάτισε διορίτη και το νερό έγινε μέρος του hornblende.
μάγμα γρανίτη
Αυτό το μάγμα έχει το χαμηλότερο σημείο τήξης και μπορεί να κρυσταλλωθεί σε μεγάλα κομμάτια πλουτονικού βράχου. Σχηματίζονται σε ορογενείς ζώνες όπως ο ανδεσίτης, αλλά από ανδεσιτικό ή βασαλτικό μάγμα που κατάφερε να διεισδύσει και να λιώσει τα ιζηματογενή ή πυριγενή πετρώματα του φλοιού της γης. Αυτά τα πετρώματα αλλάζουν τη σύνθεση του μάγματος καθώς διαλύονται σε αυτό.
Που βρίσκεται
Το μάγμα προέρχεται από εκείνες τις περιοχές του φλοιού της Γης και του ανώτερου μανδύα όπου οι θερμοκρασίες φτάνουν σε θερμοκρασίες στις οποίες τα ορυκτά που σχηματίζουν βράχο αρχίζουν να λιώνουν. Ωστόσο, η θερμοκρασία τήξης εξαρτάται και από άλλους παράγοντες όπως η πίεση ή η παρουσία/απουσία νερού.
Ως εκ τούτου, η αύξηση της πίεσης σε συνδυασμό με την έλλειψη νερού καθιστά δύσκολη την τήξη, όπως συμβαίνει στα βάθη της Γης, για παράδειγμα. Αντίθετα, η παρουσία νερού μειώνει το σημείο τήξης του πετρώματος. Ως εκ τούτου, το μάγμα σχηματίζεται και παραμένει (εκτός εάν το μάγμα διαφεύγει) μόνο εκεί που ευνοεί τον σχηματισμό του, όπως ο φλοιός και ο άνω μανδύας.
Όταν ένα ηφαίστειο εκρήγνυται, το μάγμα βγαίνει με εμετό με τη μορφή λάβας. Επειδή η λάβα κρυσταλλώνεται γρήγορα, αντί για μεγάλους κρυστάλλους σχηματίζονται κομμάτια ηφαιστειακού γυαλιού, όπως ο οψιανός ή ελαφρόπετρα. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη λάβα που βρίσκεται σε άλλους, πιο ρευστούς τύπους εκρήξεων. Επιπλέον, για να μάθετε περισσότερα σχετικά με αυτά τα ηφαιστειακά φαινόμενα, μπορείτε να δείτε πώς σχετίζονται οι σεισμοί με τις εκρήξεις σε η σχέση μεταξύ σεισμών και ηφαιστειακών εκρήξεων.
Πώς σχηματίζεται το μάγμα στα ηφαίστεια;
Το μάγμα σχηματίζεται σταδιακά όταν λιώνει το βραχώδες υλικό που αποτελεί τον πλανήτη μας. Τα πετρώματα του πλανήτη μας αποτελούνται από ορυκτά με διαφορετικά σημεία τήξης και διαφορετικές φυσικές και χημικές ιδιότητες, οι οποίες καθορίζουν το σχηματισμό διαφορετικών τύπων μάγματος. Η υψηλή πίεση στο εσωτερικό της Γης καθορίζει το μαλάκωμα των στερεών συστατικών.
Όπως έχουμε ήδη επισημάνει, στα συμπλέγματα υγρού μάγματος η θερμοκρασία είναι πολύ υψηλή, μεταξύ 700ºC και 1.300ºC. Η σύνθεση των διαφορετικών τύπων μάγματος σχετίζεται γενικά με το περιβάλλον στο οποίο σχηματίστηκε, συνήθως ζώνες βύθισης όπως μεσόγειες κορυφογραμμές, ηπειρωτικές περιοχές και άλλα θερμά σημεία στη Γη. Αυτός ο σχηματισμός είναι κρίσιμος για την κατανόηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας σε διάφορες περιοχές του κόσμου, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τα πάντα από ηφαιστειακή δραστηριότητα στην Ινδονησία σε φαινόμενα όπως το πιθανότητα εκρήξεων σε έναν πιο ζεστό κόσμο.
Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους το μάγμα παύει να υπάρχει, ο ένας είναι η εξέλιξη στην κρυστάλλωση και ο άλλος είναι ότι εξάγεται ως λάβα κατά τη διάρκεια ηφαιστειακών εκρήξεων. Και στις δύο περιπτώσεις, όταν στερεοποιείται, παράγει πυριγενή πετρώματα όπως διωρίτη, βασάλτη ή γρανίτη.
Διαφορές μεταξύ μάγματος και λάβας
Η διαφορά μεταξύ μάγματος και λάβας είναι η τοποθεσία. Όταν οι γεωλόγοι μιλούν για μάγμα, εννοούν τη λάβα που είναι ακόμα παγιδευμένη στο έδαφος. Εάν αυτό το λιωμένο πέτρωμα φτάσει στην επιφάνεια και συνεχίσει να ρέει ως υγρό, ονομάζεται λάβα.
Καθώς ανεβαίνει στο ηφαίστειο, το μάγμα ή το λιωμένο πέτρωμα σπάει τον βράχο γύρω του, δημιουργώντας μικρά κύματα που μετρώνται από σεισμογράφους και, ανάλογα με τη δύναμή τους, οι σεισμοί μπορούν να γίνουν αισθητοί στη Γη. Στην περίπτωση του Cumbre Vieja, περισσότεροι από 25.000 σεισμοί σχημάτισαν ένα πιο ενεργό σμήνος από το συνηθισμένο, προαναγγέλλοντας μια πιθανή έκρηξη. Στη συνέχεια, το National Geographic Institute ανέφερε περισσότερους από 2.600 σεισμούς στην περιοχή από τότε που ξύπνησε το ηφαίστειο.
Τα μάγματα ή οι λάβες ποικίλλουν ως προς τη χημική τους σύνθεση, που τους δίνει, και στα ηφαίστεια που τα περιέχουν, διαφορετικές ιδιότητες. Στην περίπτωση του Cumbre Vieja, η εναλλαγή του μεταξύ των φάσεων Strombolian και της Χαβάης καθορίζει την εξέλιξη της ροής του. Τα πρώτα πεδία λάβας που σχηματίστηκαν ήταν του τύπου Malpas, όπου η λάβα κατακερματίστηκε και ψύχθηκε γρήγορα. Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με αυτό το φαινόμενο, μπορείτε να συμβουλευτείτε περισσότερα σχετικά τι είναι η λάβα και η σχέση του με το μάγμα.
Αυτές οι λάβες δεν σχηματίζουν σωλήνες, για να σχηματιστούν σωλήνες χρειάζεστε καυτή λάβα που ρέει με σταθερή και πολύ ομαλή ταχύτητα, λιώνοντας και διαβρώνοντας το έδαφος μέσα, κάνοντας αυτούς τους σωλήνες αποχετεύσεις που ενεργοποιούν ξανά το μέτωπο ροής.
Όπως μπορείτε να δείτε, αυτές οι σύγχυση συμβαίνουν συχνά όταν μιλάμε για ηφαιστειακές εκρήξεις και τα νέα ανθούν. Ωστόσο, είναι αρκετά απλό να γνωρίζουμε τους όρους και ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ τους. Ελπίζω ότι με αυτές τις πληροφορίες μπορείτε να μάθετε περισσότερα για το τι είναι το μάγμα των ηφαιστείων, τα χαρακτηριστικά, την προέλευση και τις διαφορές του με τη λάβα.
