Οι ξηρασίες στην Ισπανία έχουν εξελιχθεί από ένα μεμονωμένο φαινόμενο σε μια διαρθρωτική κατάσταση. που επηρεάζουν την οικονομία, την κοινωνία και τα οικοσυστήματα. Η πρόοδος της κλιματικής αλλαγής, σε συνδυασμό με τα εντατικά πρότυπα κατανάλωσης νερού, μεταμορφώνει το υδάτινο τοπίο της χώρας και δημιουργεί την ανάγκη επανεξέτασης του τρόπου διαχείρισης αυτού του στρατηγικού πόρου.
Οι τελευταίες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η ατμόσφαιρα λειτουργεί ολοένα και περισσότερο σαν «διψασμένο» σφουγγάρι, απορροφώντας περισσότερη υγρασία από όση μπορεί να αναπληρώσει η επιφάνεια της Γης.Αυτό το χαρακτηριστικό, γνωστό ως ατμοσφαιρική ζήτηση εξάτμισης, έχει εντείνει τη σοβαρότητα των ξηρασιών τις τελευταίες δεκαετίες, ακόμη και σε περιοχές όπου η μέση ετήσια βροχόπτωση έχει παραμείνει σχετικά σταθερή.
Ο ρόλος της ατμόσφαιρας στην επιδείνωση των ξηρασιών
Η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει την ικανότητα του αέρα να δεσμεύει υδρατμούς, γεγονός που προκαλεί στις παραδοσιακά υγρές περιοχές την εμφάνιση πιο σοβαρών ξηρασιών. Αυτό το φαινόμενο έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους κύριους παράγοντες που εξηγούν γιατί κάθε χρόνο, περισσότερες εκτάσεις γης —περίπου 74% περισσότερες τα τελευταία πέντε χρόνια— υπόκεινται σε οξεία υδατική πίεση. Η έρευνα υπογραμμίζει ότι Δεν έχει πλέον σημασία μόνο η ποσότητα της βροχής που πέφτει, αλλά μάλλον η ένταση με την οποία η ατμόσφαιρα απαιτεί νερό από το περιβάλλον.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα δραστική μείωση της υγρασίας του εδάφους, απώλεια γεωργικής παραγωγικότητας και χαμηλές δεξαμενές.Η λειψυδρία επηρεάζει επίσης τομείς όπως η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, η βιομηχανία τροφίμων, ο αγροτικός τουρισμός και η δημόσια υγεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο πυρκαγιών και έντονων καυσώνων.
Αντιδράσεις της μεσογειακής βλάστησης στην ξηρασία
Στην περιοχή της Μεσογείου, Η ποικιλία στρατηγικών των ειδών δέντρων και θάμνων παίζει βασικό ρόλο στην πρόοδο της ξηρασίας.Πρόσφατες μελέτες δείχνουν διαφορές στο βάθος των ριζών και στην αποτελεσματικότητα της χρήσης νερού. Για παράδειγμα, Οι μικροί θάμνοι καταναλώνουν γρήγορα νερό μετά από ελαφριές βροχές, ενώ τα μεγαλύτερα δέντρα έχουν πρόσβαση σε βαθύτερα στρώματα του εδάφους και χρησιμοποιούν τον πόρο πιο αποτελεσματικά για να επιβιώσουν σε παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας.
Αυτές οι ποικίλες στρατηγικές αυξάνουν την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων, αν και δεν εμποδίζουν τις δασικές κοινότητες να γίνουν ολοένα και πιο ευάλωτες. Η περιοχή της Μεσογείου συγκαταλέγεται στις περιοχές του πλανήτη που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στην κλιματική αλλαγή., με προβλέψεις για μειωμένες βροχοπτώσεις και αυξημένες θερμοκρασίες τις επόμενες δεκαετίες.
Η γνώση αυτών των προσαρμογών είναι απαραίτητη για τον σχεδιασμό σχέδια οικολογικής αποκατάστασης και διατήρησης που δίνουν προτεραιότητα στα πιο ανθεκτικά είδη και σε εκείνα που είναι πιο κατάλληλα για μελλοντικές συνθήκες, συμβάλλοντας στη διατήρηση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων.
Η Ισπανία αντιμετωπίζει αυξανόμενη ξηρασία: ερημοποίηση και υπερεκμετάλλευση
Αυτή τη στιγμή, περίπου το 20% της εθνικής επικράτειας έχει ήδη ερημοποιηθεί και έως και το 74% κινδυνεύει., σύμφωνα με πηγές από το CSIC και το Υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης. Η υπερεκμετάλλευση των υδροφορέων και των ποταμών —κυρίως λόγω της επέκτασης της αρδευόμενης γεωργίας, η οποία καταναλώνει περίπου το 80% του διαθέσιμου νερού— επιδεινώνει αυτήν την κατάσταση. Μεταξύ 2010 και 2019, η αρδευόμενη έκταση αυξήθηκε σημαντικά, αυξάνοντας την πίεση στους πόρους με περιορισμένη αναγεννητική ικανότητα.
- Η μείωση της ροής σε ποτάμια όπως ο Σεγκούρα, ο Χούκαρ και ο Γουαδαλκιβίρ είναι μια πραγματικότητα που παρατηρείται εδώ και δεκαετίες.
- Εκτιμάται ότι υπάρχουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο παράνομα πηγάδια, τα οποία εντείνουν την υδάτινη πίεση σε πολλές λεκάνες απορροής.
- Η μείωση της υγρασίας του εδάφους και η μείωση της χιονοκάλυψης στις ορεινές περιοχές θέτουν σε κίνδυνο τους υδάτινους πόρους που συνδέονται με το λιώσιμο του χιονιού. Για μια πιο εις βάθος εξέταση του αντίκτυπου της κλιματικής αλλαγής στη διαθεσιμότητα νερού στην Ισπανία, βλ. Αυτή η ανάλυση για την κλιματική αλλαγή στην Ισπανία.
Οι κλιματικές τάσεις υποδηλώνουν ότι η ξηρασία και η σοβαρότητα των ξηρασιών θα συνεχίσουν να αυξάνονται, ειδικά στο νότιο τμήμα της χερσονήσου και στην περιοχή της Μεσογείου. Η ιδιαίτερη θέρμανση σε αυτήν την περιοχή αυξάνει τη συχνότητα των καυσώνων και των καταρρακτωδών βροχών, που διακόπτονται από μεγάλες περιόδους ξηρασίας.
Διαχείριση της ξηρασίας: προκλήσεις και ανάγκη προσαρμογής
Η τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ και οι εθνικές προβλέψεις προειδοποιούν ότι Οι οικονομικές επιπτώσεις της ξηρασίας το 2025 έχουν ήδη διπλασιαστεί σε σύγκριση με τις αρχές του αιώνα. και θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 35% τα επόμενα δέκα χρόνια. Οι τρέχουσες πολιτικές δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση μιας απειλής που έχει καθιερωθεί ως διαρθρωτική κατάσταση στην ισπανική οικονομία.
Μεταξύ των κύριων προκλήσεων είναι:
- Προσαρμογή υδραυλικών υποδομών, αποκατάσταση οικοσυστημάτων και τροποποίηση της κατανομής του νερού για να αντικατοπτρίζουν τη σπανιότητα και να προωθούν την αποτελεσματική χρήση της.
- Μετασχηματισμός του σχεδιασμού και της διαχείρισης της λεκάνης απορροής να συμπεριληφθεί η ξηρασία ως συστημικός κίνδυνος, όχι απλώς ως μεμονωμένη έκτακτη ανάγκη.
- Προώθηση της έρευνας, της διεθνούς συνεργασίας και της συμμετοχής των πολιτών να καινοτομήσουν σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας και οικολογικές λύσεις βασισμένες στη φύση.
- Ενίσχυση της διακυβέρνησης και της επιβολής των νόμων σχετικά με τη χρήση παράνομων γεωτρήσεων και την υπερεκμετάλλευση των υδροφορέων και των επιφανειακών πόρων.
Σε περιοχές όπως η λεκάνη Segura, μια μείωση έως και 30% των υδάτινων πόρων θα καταστήσει τους τρέχοντες περιορισμούς, που προορίζονται για έκτακτες ανάγκες, μόνιμους, απαιτώντας νέους τύπους διαχείρισης και εδαφική συνεργασία. Για να κατανοήσετε καλύτερα τις επιπτώσεις της ξηρασίας στη διαχείριση των υδάτων, βλ. Πώς αντιμετωπίζουν άλλες χώρες την ξηρασία.
Αυτό το σενάριο απαιτεί δράση σε διάφορα μέτωπα: σχεδιασμό στρατηγικών κοινωνικής και οικονομικής προσαρμογής, προστασία και αποκατάσταση οικοσυστημάτων και προώθηση υπεύθυνης χρήσης νερού. Μόνο μέσω αυτών των προσπαθειών μπορούμε να αποφύγουμε την μη αναστρέψιμη υποβάθμιση της γης και να εγγυηθούμε την ασφάλεια των υδάτων για τον πληθυσμό και τους παραγωγικούς τομείς.
