Καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, τα βουνά της Ισπανίας εξαντλούνται από χιόνι. Περιοχές με μεγάλα υψόμετρα και περιορισμένη ανθρώπινη δραστηριότητα έχουν γίνει ένας από τους κύριους μάρτυρες της υπερθέρμανσης του πλανήτη στη χώρα μας. Αυτό το φαινόμενο έχει καταστροφικές επιπτώσεις στους παγετώνες των Πυρηναίων και σε άλλες ορεινές περιοχές της Ισπανίας, οδηγώντας στην εξαφάνιση αυτών των κρίσιμων οικοσυστημάτων στο εγγύς μέλλον.
Τον περασμένο αιώνα, σχεδόν το 90% της επέκτασης έχει εξαφανιστεί των παγετώνων στην Ισπανία και αυτή η υποχώρηση του πάγου επιταχύνεται από το 1980. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι, εάν η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει, σε 40 χρόνια μπορεί να μην έχουν απομείνει παγετώνες, κάτι που θα είχε δραματικές επιπτώσεις όχι μόνο για την τοπική βιοποικιλότητα, αλλά και για τις κοινότητες που εξαρτώνται από την παροχή νερού.
Ο παγετώνας Maladeta, που βρίσκεται στα Πυρηναία, έχει χάσει ένα μέτρο σε πάχος τον περασμένο αιώνα. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η έκτασή του μειώθηκε από 50 εκτάρια σε μόλις 23,3 εκτάρια. Το πάχος του στρώματος πάγου έχει μειωθεί κατά δυόμισι μέτρα σε ορισμένες περιοχές και Μόνο παγετώνας παραμένει πάνω από 3000 μέτρα υψόμετρο.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό το φαινόμενο; Η απάντηση σχετίζεται με το κλίμα. Στα βόρεια της Ισπανίας, Χιονίζει όλο και λιγότερο. Σύμφωνα με μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Ομάδα Μετεωρολογίας Cantabria (UC), οι χιονοπτώσεις έχουν μειωθεί κατά 60% το χειμώνα και 50% την άνοιξη από τις αρχές του αιώνα. Στις αρχές της δεκαετίας του 60 και του 70, έπεσαν από πέντε έως οκτώ εκατομμύρια λίτρα χιονιού, αλλά την τελευταία δεκαετία αυτή η ποσότητα μειώθηκε στα 2,65 εκατομμύρια λίτρα.
Επιπλέον, η μέση θερμοκρασία έχει πάει από 5 βαθμούς Κελσίου σε περισσότερο από 8. Επίσης, σημειώθηκε μείωση της βροχόπτωσης έως και 25%, από 16 δισεκατομμύρια λίτρα σε 12, με αποτέλεσμα τη μείωση του συσσωρευμένου χιονιού κατά 50%, σύμφωνα με την εκτίμηση του Υδρογραφική Συνομοσπονδία Έβρου (CHE) που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1984 και 2014 μέσω του Πρόγραμμα Erhin.
Με αυτόν τον ρυθμό, προβλέπεται ότι μέχρι το 2060 μπορεί να μην έχουν απομείνει παγετώνες στην Ισπανία. Η έκθεση CLIVAR-Ισπανία 2024 καταγράφει την επιταχυνόμενη υποχώρηση των παγετώνων την τελευταία δεκαετία, με σημαντικές απώλειες σε έκταση και πάχος. Αυτή η έκθεση, η οποία παρουσιάστηκε στο Ίδρυμα Βιοποικιλότητας, υπογραμμίζει ότι οι ισπανικοί παγετώνες έχουν δει τον αριθμό τους να μειώνονται και έχουν αρχίσει να εισέρχονται στα τελευταία στάδια του κύκλου ζωής τους.
Η Επιταχυνόμενη Παρακμή της Κρυόσφαιρας
Η έκθεση αποκαλύπτει ότι περισσότερο από το 80% των παγετώνων έχουν εξαφανιστεί και αν συνεχιστεί αυτό, θα μπορούσαν να εξαφανιστούν εντελώς σε 26 χρόνια. Αυτή η κρίση απειλεί όχι μόνο τη βιοποικιλότητα και την παροχή νερού της χώρας, αλλά και την κλιματική ισορροπία ολόκληρης της περιοχής. Η απώλεια των παγετώνων επηρεάζει τα ποτάμια και τις λίμνες που τροφοδοτούν με νερό εκατομμύρια ανθρώπους, καθώς και την οικολογική σταθερότητα των γύρω κοιλάδων.
Το μόνιμο παγωμένο έδαφος, το μόνιμα παγωμένο έδαφος, εξαφανίζεται στη Σιέρα Νεβάδα και δείχνει ξεκάθαρα σημάδια θέρμανσης στα Πυρηναία, επιταχύνοντας φαινόμενα αστάθειας, όπως πτώσεις βράχων και χιονοστιβάδες. Αυτή η κατάσταση ενέχει κίνδυνο για τους ορειβάτες και τους πεζοπόρους στα ψηλότερα βουνά και υπογραμμίζει την ανάγκη ανάπτυξης συγκεκριμένων κατευθυντήριων γραμμών για τον μετριασμό αυτών των κινδύνων. Επιπλέον, τα μακροπρόθεσμα αρχεία δείχνουν μείωση της διάρκειας της χιονοκάλυψης και της μέγιστης συσσώρευσής της στην Ιβηρική Χερσόνησο, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τους υδάτινους πόρους που εξαρτώνται από το λιώσιμο του χιονιού στις ορεινές περιοχές.
Οι παγετώνες των Πυρηναίων, που είναι οι νοτιότεροι στην Ευρώπη, είναι πολύ ευαίσθητοι στις περιβαλλοντικές συνθήκες επειδή βρίσκονται στα κλιματικά σύνορα. Αυτοί οι παγετώνες έχουν αποτελέσει αντικείμενο διαφόρων μελετών, οι οποίες έχουν δείξει ότι από το 1981, το πάχος του πάγου έχει μειωθεί κατά 30 μέτρα και η έκτασή του έχει μειωθεί περισσότερο από το μισό, ή 64%. Με αυτόν τον ρυθμό, ο παγετώνας Aneto, ο μεγαλύτερος στην Ισπανία, θα μπορούσε να εξαφανιστεί την επόμενη δεκαετία.
Τα ύδατα που περιβάλλουν την Ισπανία
Τα δεδομένα που συλλέγονται από την CLIVAR-Spain το επιβεβαιώνουν Όλα τα ωκεάνια νερά που περιβάλλουν την Ισπανία θερμαίνονται με ρυθμό 67% υψηλότερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο., που σημαίνει αύξηση 0,25°C ανά δεκαετία, σε σύγκριση με 0,15°C στους υπόλοιπους ωκεανούς του κόσμου. Η Μεσόγειος, ειδικότερα, είναι μια από τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή, με ρυθμό θέρμανσης δύο έως τρεις φορές μεγαλύτερο από τον παγκόσμιο μέσο όρο από τη δεκαετία του 1980.
Αυτή η άνοδος της θερμοκρασίας εντείνει επίσης τα συμβάντα μεταφοράς και τις ακραίες βροχοπτώσεις, ειδικά το φθινόπωρο, που θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο δυσμενών καιρικών φαινομένων. Όλες αυτές οι αλλαγές είναι αλληλένδετες και τροφοδοτούν μια σπείρα ξηρασίας και ερημοποίησης στις πιο ευάλωτες περιοχές, όπως η νότια Ευρώπη, όπου οι προβλέψεις δείχνουν ότι η ξηρασία και η σοβαρότητα της ξηρασίας θα συνεχίσουν να επιδεινώνονται.
Κλιματικές προκλήσεις και αναδυόμενοι κίνδυνοι
Η συνεχής μείωση της σχετικής υγρασίας και η αύξηση της εξάτμισης των ωκεανών επιδεινώνουν τα επεισόδια ξηρασίας και ερημοποίησης στη νότια Ευρώπη. Οι προβλέψεις δείχνουν ότι πάνω από το 80% των ορεινών περιοχών θα μπορούσε να δει μια αύξηση των ακραίων ξηρασιών, με την πιθανότητα ακραίων ξηρασιών να αυξάνεται κατά 150% έως 200% εάν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξηθούν κατά δύο βαθμούς. Σύμφωνα με την έκθεση της Greenpeace, τα επόμενα 20 χρόνια, η Ισπανία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει ξηρασίες δέκα φορές χειρότερες από τις τρέχουσες.
Η αποψίλωση των δασών και η εντατική χρήση γης για εμπορικές καλλιέργειες έχουν οδηγήσει σε υποβάθμιση του εδάφους σε ορεινές περιοχές. Αυτή η απώλεια φυτικής κάλυψης μειώνει την ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί νερό, το οποίο με τη σειρά του επιδεινώνει την ξηρασία και επιταχύνει το λιώσιμο των παγετώνων. Επιπλέον, ο μαζικός τουρισμός στις ορεινές περιοχές συμβάλλει επίσης στην πίεση σε αυτά τα εύθραυστα οικοσυστήματα. Τα χιονοδρομικά κέντρα και η κατασκευή υποδομών αυξάνουν τη ζήτηση για φυσικούς πόρους, αυξάνοντας την ευπάθεια των παγετώνων και των περιχώρων τους.
Τα ορεινά οικοσυστήματα φιλοξενούν μια πλούσια ποικιλία ειδών πουλιών, θηλαστικών και αμφιβίων, πολλά από τα οποία είναι μοναδικά προσαρμοσμένα στις ψυχρές συνθήκες των ψηλών βουνών. Η εξαφάνιση των παγετώνων θέτει επίσης σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα, καθώς αυτά τα είδη αναγκάζονται να μεταναστεύσουν σε μεγαλύτερα υψόμετρα, επηρεάζοντας την οικολογική ισορροπία στην περιοχή.
Καθώς οι παγετώνες λιώνουν γρήγορα, εκατομμύρια άνθρωποι αντιμετωπίζουν έλλειψη νερού και αυξημένους κινδύνους φυσικών καταστροφών, όπως πλημμύρες. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ευκαιρίες για να αντιστραφεί μέρος αυτής της περιβαλλοντικής ζημίας μέσω κατάλληλων δημόσιων πολιτικών, όπως ο νόμος για την αποκατάσταση της φύσης της Ισπανίας, ο οποίος επιδιώκει να προστατεύσει βασικά οικοσυστήματα και να ενθαρρύνει την αναδάσωση.
Η διατήρηση των παγετώνων των Πυρηναίων είναι απαραίτητη όχι μόνο για αισθητικούς ή τουριστικούς λόγους, αλλά γιατί αντιπροσωπεύουν ζωτικής σημασίας πηγή νερού για εκατομμύρια ανθρώπους και για την παγκόσμια βιοποικιλότητα. Χωρίς επείγοντα μέτραΤο μέλλον αυτών των παγετώνων είναι αβέβαιο και εξαρτάται από τη συλλογική δράση για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεών της.
