Τα ηφαίστεια είναι συναρπαστικές γεωλογικές δομές που συνδέουν το βαθύ εσωτερικό της Γης με την επιφάνειά της. Αυτές οι γιγάντιες φυσικές καμινάδες δεν είναι υπεύθυνες μόνο για τη γλυπτική επιβλητικών ηφαιστειακών τοπίων, αλλά έχουν επηρεάσει και την ανθρώπινη ιστορία μέσω των εκρήξεών τους. Για να κατανοήσουμε καλύτερα πώς συμπεριφέρονται, η γεωλογία τα ταξινομεί σε διαφορετικούς τύπους σύμφωνα με διάφορα κριτήρια. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν τα ηφαίστεια υδρομαγματική, ρωγμές y υπόγειος, που παρουσιάζουν μοναδικά χαρακτηριστικά τόσο στη διαμόρφωση όσο και στην εκρηκτική τους δραστηριότητα.
Αυτή η ταξινόμηση μας επιτρέπει να αναλύσουμε την προέλευση, τη δυναμική των εκρήξεων και τους κινδύνους που σχετίζονται με κάθε τύπο, κάτι που είναι απαραίτητο για την πρόληψη φυσικών καταστροφών και τον εδαφικό σχεδιασμό. Επιπλέον, η γνώση ιστορικών περιπτώσεων εκρήξεων μας βοηθά να κατανοήσουμε τον πραγματικό αντίκτυπο που έχουν αυτά τα φαινόμενα στο περιβάλλον και τον πληθυσμό. Σε αυτό το άρθρο, σας μεταφέρουμε σε ένα πλήρες γεωλογικό ταξίδι για να ανακαλύψετε πώς ταξινομούνται τα ηφαίστεια, οι κύριοι τύποι τους και ποια παραδείγματα της πραγματικής ζωής μας διδάσκουν σημαντικά μαθήματα. Εάν θέλετε να εμβαθύνετε στο θέμα, σας προσκαλούμε να διαβάσετε ο ηφαιστειασμός και η σημασία του.
Πώς ταξινομούνται τα ηφαίστεια;
Τα ηφαίστεια μπορούν να ταξινομηθούν χρησιμοποιώντας διαφορετικά γεωλογικά και ηφαιστειογενή κριτήρια. Μεταξύ των πιο σχετικών είναι:
- Ανάλογα με το είδος της έκρηξης: μαγματικός, φρεατομαγματικός ή φρεατικός.
- Λόγω του σχήματος και της δομής του: ασπίδα, στρατοηφαίστειο, κώνος στάχτης, θόλος κ.λπ.
- Ανάλογα με τη δραστηριότητά σας: ενεργός, ανενεργός ή εξαφανισμένος.
- Από τον τύπο της λάβας και των προϊόντων που εκπέμπονται: βασαλτικό, ανδεσιτικό, δακιτικό ή ρυολιθικό.
Μεταξύ των πιο ειδικών ταξινομήσεων είναι οι υδρομαγματικά ηφαίστεια, Η ηφαίστεια σχισμής και υπόγειες ή υποπαγετώδεις εκρήξεις, που αποτελούν μέρος των εκρηκτικών τύπων που ορίζονται από τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν το μάγμα και άλλα στοιχεία όπως το νερό. Για να κατανοήσετε καλύτερα τα διαφορετικά χαρακτηριστικά, μπορείτε να συμβουλευτείτε το άρθρο για είδη ηφαιστείων.
Ηφαιστειακές εκρήξεις: εκρηκτικές και διαχυτικές
Μία από τις βασικές πτυχές της ηφαιστειολογίας είναι η διαφοροποίηση μεταξύ εκρηκτικές εκρήξεις y διαχυτικός:
- Εκρηκτικά: χαρακτηρίζονται από τη βίαιη απελευθέρωση στερεών θραυσμάτων, αερίων και τέφρας. Αυτό συμβαίνει όταν το μάγμα είναι παχύρρευστο και πλούσιο σε πυρίτιο, το οποίο παγιδεύει αέρια και δημιουργεί πίεση.
- Διαχυτικός: Το μάγμα είναι ρευστό και φτωχό σε αέρια. Η λάβα ρέει ομαλά από τον κρατήρα ή τη σχισμή, σχηματίζοντας εκτεταμένες ροές αλλά χωρίς μεγάλες εκρήξεις.
Τα ηφαίστεια της Χαβάης, για παράδειγμα, αντιπροσωπεύουν έναν ξεκάθαρο τύπο διαχυτικής έκρηξης, ενώ τα ηφαίστεια του Πλίνιου ή του Πηλίου υποδηλώνουν εκρηκτικές εκρήξεις μεγάλης καταστροφικής ισχύος. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών είναι ζωτικής σημασίας και για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ταξινόμησή τους, μπορείτε να διαβάσετε το άρθρο στο Ηφαίστειο Tambora.
Μαγματικές εκρήξεις: ταξινόμηση και παραδείγματα
Αυτές οι εκρήξεις συμβαίνουν όταν το μάγμα ανεβαίνει στην επιφάνεια, δημιουργώντας διαφορετικούς τύπους ηφαιστείων ανάλογα με τη συμπεριφορά τους. Ας δούμε τα κυριότερα:
Εκρήξεις από πλίνια
Είναι τα πιο βίαια και καταστροφικά. Χαρακτηρίζονται από εκρηκτικές στήλες που μπορούν να φτάνουν μεταξύ τους 20 και 30 χιλιόμετρα ψηλά. Εναλλάσσουν εκρηκτικές και διαχυτικές φάσεις, με προβολή τέφρας, αερίων, λάβας και πυροκλαστών. Ένα ιστορικό παράδειγμα ήταν το έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ που έθαψε την Πομπηία και το Herculaneum. Αυτές οι εκρήξεις είναι επίσης ενημερωτικές για τη μελέτη των αδρανών ηφαιστείων, τα οποία μπορείτε να εξερευνήσετε περαιτέρω εδώ. εξερευνώντας αδρανή ηφαίστεια.
Άλλα ηφαίστεια του Πλίνιου περιλαμβάνουν το Teide (Ισπανία), Popocatepetl (Μεξικό), Φουτζιάμα (Ιαπωνία) και Όρος Αγία Ελένη (ΗΠΑ).
Εκρήξεις Pelean
Οφείλουν το όνομά τους στο ηφαίστειο Όρος Πελέ στη Μαρτινίκα. Πρόκειται για εξαιρετικά εκρηκτικές εκρήξεις, με πολύ παχύρρευστο μάγμα που φράζει την καμινάδα. Οι εκρήξεις δημιουργούνται φλεγόμενα σύννεφα ή πυροκλαστικές ροές ικανές να καταστρέψουν τα πάντα στο πέρασμά τους. Η έκρηξη του 1902 κατέστρεψε την πόλη του Saint-Pierre. Αυτός ο τύπος δραστηριότητας είναι ζωτικής σημασίας για την κατανόηση του ηφαιστειότητα και πυριγενή πετρώματα.
Βουλκανικές εκρήξεις
Το λιγότερο ρευστό και πιο παχύρρευστο μάγμα προκαλεί απόφραξη του κρατήρα, αυξάνοντας την πίεση και προκαλώντας βίαιες εκρήξεις. Οι λάβες κατακερματίζονται γρήγορα, δημιουργώντας πυκνά σύννεφα τέφρας και ηφαιστειακές βόμβες. Συνήθως σχηματίζουν κώνους με μεγάλες κλίσεις. Παράδειγμα: το ηφαίστειο Vulcano στα νησιά Lipari.
Στροβολίες εκρήξεις
Αυτές οι εκρήξεις εναλλάσσονται μεταξύ ήπιων εκρηκτικών φάσεων και ροών λάβας. Η λάβα είναι πιο παχύρρευστο από τους τύπους της Χαβάης αλλά διατηρεί μια ορισμένη ρευστότητα. Σχηματίζονται στρωματοποιημένοι κώνοι γνωστοί ως στρατοηφαίστεια. Το ηφαίστειο Στρόμπολι, στην Ιταλία, αντιπροσωπεύει αυτόν τον τύπο και δραστηριοποιείται εδώ και αιώνες. Για να κατανοήσετε καλύτερα την εκρηκτική του δραστηριότητα, μπορείτε να ελέγξετε εδώ για τι είναι η λάβα.
Εκρήξεις της Χαβάης
Το μάγμα αναδύεται μέσω ρωγμών ή ηφαιστειακών σωλήνων με συνεχείς ροές πολύ ρευστής λάβας με λίγο αέριο. Είναι οι πιο ήσυχες εκρήξεις και συνδέονται με ηφαίστεια της χαμηλή κλίση και μεγάλη επέκταση. Εξέχον παράδειγμα: ηφαίστεια της Χαβάης όπως το Κιλαουέα.
Ισλανδικές εκρήξεις ή ρωγμές
Αυτός ο τύπος έκρηξης εμφανίζεται παντού μεγάλες ρωγμές ή ρωγμές στον φλοιό, όπου αναδύεται πολύ ρευστή λάβα. Οι ροές λάβας εκτείνονται, σχηματίζοντας πυκνά ηφαιστειακά οροπέδια. Γνωστά παραδείγματα περιλαμβάνουν το Οροπέδιο Deccan στην Ινδία και την Λάκη σχισμή στην Ισλανδία.
Φρεατομαγματικές εκρήξεις: όταν το μάγμα αναμιγνύεται με νερό
Αυτός ο τύπος έκρηξης δημιουργείται από το αλληλεπίδραση μεταξύ μάγματος και νερού (από θάλασσες, λίμνες ή υπόγεια νερά). Αυτό το ξαφνικό μείγμα παράγει ατμό υψηλής πίεσης που οδηγεί σε βίαιες εκρήξεις. Αναγνωρίζονται τρεις υποτύποι:
Εκρήξεις Surtseyan
Εμφανίζονται σε ρηχά νερά (όπως η θάλασσα ή οι λίμνες) και προκαλούν εκρήξεις λόγω της άμεσης επαφής μεταξύ μάγματος και νερού. Το όνομά του προέρχεται από το νησί Surtsey (Ισλανδία), που γεννήθηκε το 1963 μετά από έκρηξη αυτού του τύπου. Μπορούν να σχηματιστούν νέα ηφαιστειακά νησιά. Αυτές οι εκρήξεις είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες για τη μελέτη του προέλευση νέων νησιών.
Υποβρύχιες εκρήξεις
Πολύ συχνό αλλά όχι πολύ ορατό. Η πίεση του νερού εμποδίζει την εύκολη απελευθέρωση αερίων. Συνήθως περνούν απαρατήρητα, εκτός αν υπάρχει μεγάλη απελευθέρωση μάγματος ή όταν εμφανίζονται σε λίμνες, όπου τα αποτελέσματά τους είναι πιο αισθητά.
Υποπαγετώδεις εκρήξεις
Αναπτύσσονται κάτω από μεγάλα στρώματα πάγου, όπως οι παγετώνες. Το μάγμα λιώνει τον πάγο και συσσωρεύει νερό, το οποίο μπορεί να προκαλέσει εκρήξεις ή να σχηματίσει λίμνες υποπαγετώνων. Αυτός ο τύπος έκρηξης σχετίζεται με ηφαίστεια στην Ισλανδία ή την Ανταρκτική. Συνήθως έχουν επίπεδες κορυφές και απότομες πλαγιές.
Φρεατικές εκρήξεις: χωρίς παρουσία μάγματος
Οι φρεατικές εκρήξεις είναι ηφαιστειακά εκρηκτικό χωρίς έξοδο για μάγμα. Εμφανίζονται όταν το νερό έρχεται σε έμμεση επαφή με μια ηφαιστειακή πηγή θερμότητας, όπως το βαθύ μάγμα, και ξαφνικά μετατρέπεται σε ατμό, προκαλώντας μια τεράστια έκρηξη.
Αυτό το είδος έκρηξης ρίχνει νερό, στάχτη, πέτρες και ατμό στον αέρα αλλά χωρίς να εκπέμπει λάβα. Αν και λιγότερο θεαματικά, μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνα γιατί δεν παρουσιάζουν σαφή προηγούμενα σημάδια.
Εμβληματικές περιπτώσεις ηφαιστειακών εκρήξεων
Παρακάτω, εξετάζουμε μερικά από τα πιο τεκμηριωμένα εκρηκτικά γεγονότα που απεικονίζουν τέλεια τους διαφορετικούς τύπους ηφαιστείων και εκρήξεων:
Quizapu Volcano (Χιλή, 1932)
Μια έκρηξη του Πλίνιου που ξεκίνησε μια στήλη τέφρας ύψους 30 χλμ, επηρεάζοντας περιοχές της Αργεντινής και της Βραζιλίας. Προκάλεσε εκτεταμένες κοινωνικοοικονομικές ζημιές και παγκόσμια πτώση της θερμοκρασίας στο νότιο ημισφαίριο.
Hudson Volcano (Χιλή, 1991)
Μεγάλη εκρηκτική έκρηξη, με διασπορά 4 km³ tephra που έφτανε πάνω από 1200 χιλιόμετρα. Προκάλεσε σοβαρές ζημιές στην Παταγονία, επηρεάζοντας τα ζώα και προκαλώντας ερημοποίηση.
Ηφαίστειο Planchón-Peteroa (Αργεντινή-Χιλή, 1991)
Μια έκρηξη φρεατομαγματικός το οποίο δημιούργησε έναν νέο κρατήρα και διασκόρπισε τέφρα σε λιγότερο από 1000 μέτρα ύψος. Αν και χαμηλής έντασης, είχε ισχυρό αντίκτυπο στα ζώα και προκάλεσε προληπτικές εκκενώσεις.
Lascar Volcano (Χιλή, 1993)
Υποπλίνια έκρηξη με εκρηκτική στήλη μήκους έως 23 km. Διασκόρπισε στάχτη μέχρι την Αργεντινή και προκάλεσε πυροκλαστικές ροές στη Χιλή. Αυτό το γεγονός ήταν ένα από τα πιο σημαντικά στη βόρεια Χιλή.
Chaitén Volcano (Χιλή, 2008)
Εκρηκτική έκρηξη μετά από περισσότερα από 9000 χρόνια αδράνειας. Ο σχηματισμός πυριτικού θόλου και η επακόλουθη κατάρρευσή του δημιούργησε πυροκλαστικές ροές και λαχάρ. Η πόλη εκκενώθηκε πλήρως.
Puyehue – Cordón Caulle Volcanic Complex (Χιλή, 2011)
Έκρηξη σχισμής με εκρηκτική στήλη έως 14 χλμ και πέφτει στάχτη στην Αργεντινή. Το αεροδρόμιο Bariloche ήταν κλειστό για 7 μήνες. Υπήρχαν επίσης πυροκλαστικές ροές και συνεχείς εκπομπές για μήνες.
Copahue Volcano (Αργεντινή-Χιλή, 2012)
Έκρηξη αρχικά υδρομαγματική που εξελίχθηκε σε Στρομπολιανή. Ένας πυροκλαστικός κώνος σχηματίστηκε μέσα στον κρατήρα και η τέφρα καταγράφηκε μέχρι τα 50 km. Η πόλη Caviahue εκκενώθηκε προσωρινά.
Calbuco Volcano (Χιλή, 2015)
Βίαια υποπλινική έκρηξη με Στήλη 17,5 χλμ. Έγιναν πυροκλαστικές ροές, λαχάρ και μαζικές εκκενώσεις. Στην Αργεντινή, η τέφρα προκάλεσε διαταραχές του αέρα και ζημιές στα ζώα.
Αυτά τα γεγονότα το αποδεικνύουν Η ταξινόμηση των ηφαιστείων σύμφωνα με την εκρηκτική τους συμπεριφορά είναι απαραίτητο εργαλείο για τη μελέτη και διαχείριση του ηφαιστειακού κινδύνου. Από τις γιγάντιες εκρήξεις του Πλίνιου μέχρι τις σιωπηλές, εκτεταμένες εκρήξεις τύπου Χαβάης, κάθε είδος ηφαιστείου αντιπροσωπεύει μοναδική γεωλογική δυναμική με εξίσου διαφορετικές συνέπειες.
